Χάρης Σκαρλακίδης
Αρχιτέκτων / Msc Θεολογίας
Κάθε χρόνο, λίγο πριν το Πάσχα, η πολεμική κατά του Αγίου Φωτός κάνει την επανεμφάνισή της. Τα τελευταία χρόνια, και ιδιαίτερα φέτος, η πολεμική έχει ως επίκεντρό της τον τρόπο με τον οποίο
ανάβει η ιερή κανδήλα που υπάρχει μέσα στον Πανάγιο Τάφο. Ανάβει θαυματουργικά ή ανάβει από ανθρώπινο χέρι;
Θα απαντήσουμε σε λίγο αυτό το ερώτημα και θα εξηγήσουμε λεπτομερώς όλα όσα εκτυλίσσονται μέσα στον Πανάγιο Τάφο την ώρα που εμφανίζεται το Άγιο Φως. Πρώτα όμως θα πρέπει να απαντήσουμε ένα άλλο κρίσιμο ερώτημα. Τι γινόταν πριν από μία χιλιετία στην ίδια τελετή; Υπήρχαν και τότε τα ίδια ερωτήματα και οι ίδιες αμφιβολίες;
Υπήρχαν και τότε πολέμιοι του θαύματος που ισχυρίζονταν ότι η κανδήλα του Τάφου ανάβει με φυσικό τρόπο από ανθρώπινο χέρι; Η απάντηση που δίνει η επιστήμη της ιστορίας σε αυτό το ερώτημα είναι ότι, πριν από μία χιλιετία, δεν υπήρχε η παραμικρή αμφιβολία σχετικά με τρόπο που άναβε η κανδήλα του Παναγίου Τάφου: διότι από τα τέλη του 8ου αιώνα (που ξεκινάει η τελετή) μέχρι τα τέλη του 15ου αιώνα, επί οκτώ συνεχόμενους αιώνες, την ώρα της τελετής του Αγίου Φωτός δεν
υπήρχε κανένας μέσα στον Τάφο. Όλοι ανεξαιρέτως οι αυτόπτες μάρτυρες της τελετής διηγούνται ότι ο Πανάγιος Τάφος ήταν άδειος και κλειδωμένος, και συχνά φυλασσόμενος από μουσουλμάνους στρατιώτες. Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων στεκόταν έξω από τον Τάφο, όπου προσευχόταν για την έλευση του Αγίου Φωτός, χωρίς να διαβάζει κάποια ειδική επίκληση. Προσευχόταν απλά, αυτοσχέδια, όπως και ο υπόλοιπος κόσμος. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη κι αν ήθελε κάποιος να ανάψει την κανδήλα του Τάφου με φυσικό τρόπο εκείνη την εποχή, δεν υπήρχε καμία δυνατότητα να το πράξει, διότι κανείς δεν επιτρεπόταν να εισέλθει στον Τάφο πριν κατέλθει το Άγιο Φως.
Όταν το Φως εμφανιζόταν, τότε άναβε θαυματουργικά η κανδήλα που υπήρχε στο εσωτερικό του άδειου Τάφου, όπως πιστοποιείται από όλους τους αυτόπτες μάρτυρες ― ακόμη και από Άραβες
μουσουλμάνους. Τότε ο πατριάρχης ξεκλείδωνε τον Τάφο και εισερχόταν για να λάβει το Φως στις λαμπάδες του.
Όλα αυτά που γράφουμε τα επιβεβαιώνουν με ομόφωνο τρόπο οι ιστορικές πηγές. Ο γράφων, μετά από 10 χρόνια ιστορικής έρευνας, συγκέντρωσε 85 ιστορικές μαρτυρίες περί του Αγίου Φωτός (μεταξύ του 4ου και του 16ου αιώνα) και τις κατέγραψε στο βιβλίο του «Άγιον Φως».
Κλείνουμε αυτή την ιστορική παρένθεση και ερχόμαστε στο σήμερα και στο ερώτημα που θέσαμε πρωτύτερα. Ανάβει θαυματουργικά η κανδήλα του αγίου Τάφου ή ανάβει από ανθρώπινο χέρι; Το 2019, ο σκευοφύλακας του Παναγίου Τάφου, Μητροπολίτης Ιεραπόλεως Ισίδωρος, δήλωσε σε συνέντευξη ότι ο ίδιος βάζει την κανδήλα σβησμένη στον Τάφο, την ανάβει με φυσικό τρόπο και εν συνεχεία εξέρχεται. Αυτό σημαίνει ότι όταν ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων εισέρχεται στον Τάφο, η κανδήλα είναι ήδη αναμμένη. Η συγκεκριμένη διαδικασία λαμβάνει χώρα τα τελευταία μόνο χρόνια, διότι οι προηγούμενοι πατριάρχες, Ειρηναίος και Διόδωρος, έχουν δηλώσει με σαφήνεια ότι η ιερή
κανδήλα ανάβει θαυματουργικά.
Και τώρα περνάμε στο πιο κρίσιμο ερώτημα. Έχει κάποια επιρροή στο θαύμα του Αγίου Φωτός το γεγονός ότι στις ημέρες μας η κανδήλα του αγίου Τάφου ανάβει με φυσικό τρόπο; Η απάντηση είναι
«όχι» ― διότι, το έτος 2019, όταν ο Μητροπολίτης Ισίδωρος δήλωσε ότι η φλόγα της ιερής κανδήλας ήταν μία φυσική φλόγα που την άναψε ο ίδιος, το ίδιο έτος, ο καθηγητής Giulio Fanti απέδειξε ότι η φλόγα που έφερε στις λαμπάδες του ο πατριάρχης Θεόφιλος όταν εξήλθε από τον Τάφο ήταν μία φλόγα η οποία δεν έκαιγε. Πως είναι δυνατόν, θα αναρωτηθεί κάποιος, μια φυσική φλόγα η οποία καίει να μετατραπεί και να μεταμορφωθεί σε μία ιερή φλόγα που δεν καίει;
Ας εξηγήσουμε λοιπόν τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στον άγιο Τάφο, λίγο πριν εξέλθει ο πατριάρχης με το Άγιο Φως στις λαμπάδες του. Ο πατριάρχης Ιεροσολύμων εισέρχεται μόνος του στον εσωτερικό
θάλαμο του Παναγίου Τάφου και στέκεται γονατιστός μπροστά από την ταφόπλακα, πάνω στην οποία βρίσκεται ήδη αναμμένη η ιερή κανδήλα. Μόλις ο πατριάρχης γονατίζει, αρχίζει αμέσως να διαβάζει μια ειδική επίκληση, διά της οποίας ζητά από τον Χριστό να αναδείξει το Άγιο Φως «ως αγιασμού δώρον και πάσης θεϊκής χάριτος πεπληρωμένον». Και ο Χριστός, λόγω της άπειρης αγάπης του, πράττει αυτό που αιτείται ο πατριάρχης διά της ευχής, προς χάριν των πιστών που αναμένουν έξω από τον Τάφο και όχι προς χάριν του πατριάρχη. Μόλις ο πατριάρχης διαβάσει την επίκληση, ο Χριστός, που είναι ασφαλώς και ο Ίδιος παρών, προσφέρει το Άγιον Φως της Αναστάσεώς του ως «δώρον αγιασμού», δηλαδή ως θείο δώρο διά του οποίου αγιάζεται ο άνθρωπος. Εκείνη τη στιγμή όλο το εσωτερικό του Παναγίου Τάφου «πλημμυρίζει» από το Άγιο Φως. Όλος ο Τάφος κατακλύζεται από το Φως της Αναστάσεως του Χριστού. Αν λοιπόν η κανδήλα είναι ήδη αναμμένη με φυσικό τρόπο, η φυσική φλόγα μετατρέπεται σε ιερή φλόγα από το Άγιο Φως που «πλημμυρίζει» τον Τάφο. Κατά συνέπεια, όταν ο πατριάρχης εξέρχεται από τον Τάφο, μοιράζει οπωσδήποτε το Άγιο Φως, είτε πιστεύει σε αυτό είτε όχι.
Το θαύμα του αγίου Φωτός δεν είναι η κανδήλα που ανάβει μόνη της. Τα θαύμα είναι το Φως που φανερώνεται και κατακλύζει όλο τον πανάγιο Τάφο και όλο τον ναό της Αναστάσεως. Και αυτό το θαύμα δεν έχει καμία σχέση με το τι πράττει ή με το τι πιστεύει ο εκάστοτε πατριάρχης. Το θαύμα είναι παντελώς αποκομμένο και ανεξάρτητο από το πρόσωπο του πατριάρχη. Η έλευση του Αγίου Φωτός δεν εξαρτάται από τα πρόσωπα, αλλά είναι πάνω από τα πρόσωπα. Γι’ αυτό και δεν κρίνουμε τα πρόσωπα. Το θαύμα είναι τελείως ανεξάρτητο από το αν η κανδήλα είναι σβησμένη ή αναμμένη. Θα μπορούσε κάποιος σε αυτό το σημείο, να αναρωτηθεί και να πει: Και πως είμαστε βέβαιοι ότι πράγματι ο Τάφος κατακλύζεται με το Άγιο Φως και η φλόγα της κανδήλας (αν είναι ήδη αναμμένη) μετατρέπεται σε ιερή φλόγα; Πως μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι ο πατριάρχης, όταν βγαίνει από τον Τάφο, μοιράζει πράγματι το Άγιο Φως και όχι μία κοινή φλόγα;
Τα ερωτήματα αυτά είναι εύλογα, και τις απαντήσεις σε αυτά τις δίνει η ίδια η επιστήμη.
Την απάντηση και την επιβεβαίωση ότι ο πατριάρχης μοιράζει το Άγιο Φως, είτε πιστεύει σε αυτό είτε όχι, τη δίνει η ίδια η επιστήμη. Ας δούμε λοιπόν, εν τάχυ, τι έχει αποφανθεί η επιστήμη σε σχέση με το Άγιο Φως.
Το Μεγάλο Σάββατο του 2019, ο Giulio Fanti, καθηγητής μηχανικών και θερμικών μετρήσεων του Πανεπιστημίου της Πάντοβα, συμμετείχε στην τελετή του αγίου Φωτός με σκοπό να μετρήσει και να
καταγράψει τις θερμικές ιδιότητες της ιερής φλόγας. Συνεργάτης στο εγχείρημά του ήταν ένας συνάδελφός του από το ίδιο πανεπιστήμιο, ο καθηγητής Eφαρμοσμένης Mηχανικής Roberto Basso. Τα αποτελέσματα των μετρήσεών τους δημοσιεύθηκαν στις 10 Ιουλίου του 2019 σε άρθρο στο διεπιστημονικό περιοδικό “Global Journal of Archaeology and Anthropology”.
Ο καθηγητής Fanti άναψε τη δεσμίδα των 33 κεριών του από το άγιο Φως δύο λεπτά μετά την έξοδο του Πατριάρχη Θεόφιλου από τον Τάφο και αμέσως μετά την τοποθέτησε κάτω από το πρόσωπό του. Ήθελε να διαπιστώσει αν η ιερή φλόγα καίει το δέρμα. Ο καθηγητής γράφει στο άρθρο του: «Το άγιο Φως είναι ψυχρότερο από μία κανονική φλόγα, διότι δεν έκαιγε τα γένια του γράφοντος ούτε προκαλούσε κάποιον πόνο στο πρόσωπό του. Η διάρκεια του πειράματος ήταν δύο λεπτά».
Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να αναφέρουμε ότι έχουμε συμμετάσχει στην τελετή του Αγίου Φωτός 24 φορές και έχουμε αγγίξει την ιερή φλόγα ισάριθμες φορές. Η τελευταία φορά που την αγγίξαμε ήταν σήμερα, 4 Μαΐου του 2024. Αυτό που οφείλουμε να διαβεβαιώσουμε είναι ότι η φλόγα του Αγίου Φωτός καίει πράγματι με μία ήπια ένταση, πολύ λιγότερο από μία κανονική φλόγα.
Ο καθηγητής Fanti πραγματοποίησε 12 πειράματα. Σε ένα από αυτά, δέκα λεπτά μετά το άναμμα της δεσμίδας των κεριών του, τοποθέτησε ένα κομμάτι λινού υφάσματος σε απόσταση τριών εκατοστών
πάνω από δύο ίδια αναμμένα κεριά: το πρώτο κερί το είχε ανάψει με το άγιο Φως, ενώ το δεύτερο με έναν αναπτήρα. Το λινό ύφασμα παρέμεινε πάνω από τις δύο φλόγες επί 30 δευτερόλεπτα. Η κανονική φλόγα έκαψε και τρύπησε το ύφασμα, ενώ το άγιο Φως δεν προκάλεσε κάποια φθορά.
Ο καθηγητής Fanti γράφει στο άρθρο του: «Από το πείραμα που περιγράψαμε σε αυτή τη δημοσίευση, προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια των πρώτων λεπτών το άγιο Φως δεν προκαλεί καύση σε λινά υφάσματα, όπως αυτή που προκαλεί μια κοινή φλόγα, αλλά μόνο καψάλισμα. … Τα αποτελέσματα του πειράματός μας είναι ενδιαφέροντα και βρίσκονται σε συμφωνία με τις μετρήσεις του π. Γεννάδιου Ζάριτσε, ο οποίος ανακάλυψε μία μεταβολή στη θερμοκρασία του αγίου Φωτός 15 λεπτά μετά από την αρχική ανάφλεξή του».
Στο σημείο αυτό, επειδή ο καθηγητής Fanti αναφέρει και επιβεβαιώνει τις μετρήσεις του Γεννάδιου Ζάριτσε, οφείλουμε να εξηγήσουμε ότι το Μεγάλο Σάββατο του 2016, ο Ρώσος ιερέας και βιολόγος Γεννάδιος Ζάριτσε μέτρησε τη θερμοκρασία της φλόγας του Αγίου Φωτός δύο λεπτά μετά την έξοδο του πατριάρχη Θεόφιλου από τον άγιο Τάφο, και βρήκε ότι η θερμοκρασία της φλόγας ήταν μόλις 42 βαθμοί Κελσίου. Όταν μέτρησε τη φλόγα ξανά, 15 λεπτά αργότερα, βρήκε τη θερμοκρασία να έχει ανέλθει στους 320 βαθμούς Κελσίου, η οποία και πάλι ήταν χαμηλότερη από μία κανονική φλόγα. Η θερμοκρασία μιας κανονικής φλόγας είναι περίπου 1300 βαθμοί Κελσίου. Όσο περνάει λοιπόν η ώρα, η
θερμοκρασία της φλόγας του Αγίου φωτός ανεβαίνει και τείνει να γίνει ίδια με τη θερμοκρασία μιας κοινής φλόγας. Τα πειράματα του καθηγητή Fanti επιβεβαίωσαν τις μετρήσεις του π. Γεννάδιου Ζάριτσε.
Τον Ιανουάριο του 2023, σε ένα νέο επιστημονικό του άρθρο με τίτλο “Holy Fire and Body Image of the Holy Shroud: Divine Photography Hypothesis,” World Scientific News 176 (2023), σ. 105, ο καθηγητής Fanti γράφει: «Είχα την ευκαιρία να εξακριβώσω προσωπικά τι συνέβη το Μεγάλο Σάββατο του Ορθοδόξου Πάσχα του 2019. Πιστοποίησα με επιστημονικά πειράματα ότι κατά τα πρώτα δεκά λεπτά το Άγιο Φως, που είχε μεταφερθεί σε μένα από τον πατριάρχη μέσω των προσκυνητών, είναι μία θαυματουργή φλόγα που χαρακτηρίζεται από ψυχρό πλάσμα. … Το ψυχρό πλάσμα δεν μπορεί να αναπαραχθεί στο περιβάλλον του Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου. Θεωρώ, λοιπόν, ότι το Άγιο Φως έχει θαυματουργή προέλευση και οι ισχυρισμοί ότι συνιστά προϊόν απάτης κρίνονται αναξιόπιστοι. Συμφωνώ με τους Ρώσους επιστήμονες Andrey Volkow και π. Gennady Zaridze που απέδειξαν ότι το Άγιο Φως συνδέεται με ένα ηλεκτρικό πεδίο. … Η παρουσία αυτού του έντονου ηλεκτρικού πεδίου είναι αδύνατο να εξηγηθεί επιστημονικά, αλλά αυτό μπορεί να θεωρηθεί ένα θαυμαστό γεγονός που σχετίζεται με την Ανάσταση του Χριστού».
Ο Αντρέι Βολκόφ, στον οποίο αναφέρεται ο Fanti, διετέλεσε Αναπληρωτής Καθηγητής Φυσικής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Πυρηνικών Ερευνών της Μόσχας. Το Μεγάλο Σάββατο του 2008, χρησιμοποιώντας μια ειδική συσκευή, κατάφερε να καταγράψει κάποιες ισχυρές ηλεκτρικές εκκενώσεις την ώρα που εμφανίστηκε το Άγιο Φως. Ο Βολκόφ αποκαλεί τα αποτελέσματα των μετρήσεών του «απίστευτα και πλήρως ανεξήγητα» και παρομοιάζει το Άγιο Φως με ένα ψυχρό πλάσμα. Ο καθηγητής Fanti περιγράφει και αυτός το Άγιο Φως ως ένα είδος ψυχρού πλάσματος.
Οι θερμικές μετρήσεις του καθηγητή Fanti πιστοποιούν με επιστημονικό τρόπο τον υπερκόσμιο χαρακτήρα και την υπερφυσική προέλευση του αγίου Φωτός. Το γεγονός ότι η ιερή φλόγα δεν καίει όπως μία κοινή φλόγα, καταδεικνύει την αιτία της ύπαρξης και την πηγή της προέλευσής της, η οποία είναι μία και μοναδική: το Φως της Αναστάσεως του Χριστού. Παρά το γεγονός όμως ότι η επιστήμη έχει ήδη πιστοποιήσει με πειραματικό τρόπο ότι η φανέρωση του Αγίου Φωτός συνιστά ένα θαυματουργικό γεγονός, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το θαύμα του Αγίου Φωτός προσεγγίζεται πρωτίστως διά της πίστεως.
Δεν χρειαζόμαστε την επιστήμη προκειμένου να πιστέψουμε σε αυτό. Ούτως ή άλλως πιστεύουμε σε αυτό, με τον ίδιο τρόπο που πιστεύουμε και στην Ανάσταση του Χριστού.
Την ώρα που αναστήθηκε ο Χριστός, ένα Φως περιέβαλε το αναστημένο του Σώμα. Το σώμα του Θεανθρώπου εξέπεμπε ένα Φως, το λεγόμενο άκτιστο Φως, το οποίο είναι το Φως της Θεότητάς του. Αυτό το Φως γέμισε όλο τον Πανάγιο Τάφο. Αυτή είναι η πρώτη παρουσία του Αγίου Φωτός μέσα στην ιστορία, την ώρα που αναστήθηκε ο Χριστός, τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου, της 5ης Απριλίου του 33 μ.Χ. Εκείνη τη νύχτα, ο Χριστός νίκησε τον Θάνατο. Και από τότε μέχρι σήμερα, κάθε Μεγάλο Σάββατο, το Φως της Αναστάσεώς του φανερώνεται στον ίδιο τόπο ως υπενθύμιση, ως επισφράγιση και ως επαλήθευση αυτής της Νίκης.
Ο καθηγητής Fanti κρατάει κάτω από το πρόσωπό του μια δεσμίδα 33 κεριών με το άγιο Φως. Αισθανόταν μία μέτρια θερμότητα, όπως αναφέρει, αλλά δεν καιγόταν ούτε ένιωθε κάποιον πόνο.
Ο Ιταλός καθηγητής κρατάει ένα λινό ύφασμα σε απόσταση τριών εκατοστών πάνω από τις δύο φλόγες. Το λινό ύφασμα που τοποθέτησε ο καθηγητής Fanti πάνω από τις δύο φλόγες επί 30 δευτερόλεπτα. Η κανονική φλόγα (αριστερά) έκαψε το ύφασμα, ενώ η φλόγα του αγίου Φωτός (δεξιά) το καψάλισε ελαφρώς.
Οι εικόνες προέρχονται από το βιβλίο «Άγιον Φως» / Το θαύμα της καθόδου του Φωτός της Αναστάσεως στον Τάφο του Χριστού ― Ογδονταπέντε Ιστορικές Μαρτυρίες, 4ος-16ος αι., έκδοση 8η.
Ιερός Ναός Αγίου Βασιλείου Πάτρας 