Ἕνας Ἱερέας δύο Λειτουργίες;

Ὑπό Ἀρχιμ. Βασιλείου Μπακογιάννη
Ὁ Ἱερέας, σύμφωνα μέ τήν ἐπικρατοῦσα τάξη, μπορεῖ νά τελέσει τή μέρα μία Λειτουργία.Ὅμως, τά πράγματα δέν ἦταν ἔτσι ἐξ ἀρχῆς.

Ἀπό τούς πρώτους αἰῶνες στή Δυτική Ἐκκλησία ὑπῆρχε συνήθεια νά γίνεται καί δεύτερη Λειτουργία, τήν ἴδια μέρα, στήν ἴδια Ἁγία Τράπεζα, καί ἀπό τόν ἴδιο Ἱερέα.¹ Ὅταν ὑπάρχει πολύς κόσμος (ἔγραφε 5ο αἰ., ὁ Ἅγιος Λέων Α΄ Ἐπίσκοπος Ρώμης, στόν Ἀλεξανδρείας Διόσκουρο), κάνουμε χωρίς δισταγμό καί δεύτερη Λειτουργία, ἐννοώντας ἀπό τόν ἴδιο Ἱερέα καί στό ἴδιο Θυσιαστήριο.² Ἡ «Concilium Autissiodorenese» (6ο αἰ.) ἔκανε ἀλλαγή στό τυπικό: Στήν Ἁγία Τράπεζα ὅπου λειτούργησε Ἐπίσκοπος, ὁ Ἱερέας δέν ἐπιτρέπεται νά ἐπιτελέσει δεύτερη Λειτουργία.³ 

Καί στήν Ἀνατολική Ἐκκλησία στίς μεγάλες γιορτές γίνονταν δύο συνεχόμενες Θ. Λειτουργίες ἀπό τόν ἴδιο Ἱερέα καί στό ἴδιο Θυσιαστήριο. Π.χ, Μ. Σάββατο ἑσπέρας βαπτίζονταν οἱ Κατηχούμενοι, καί ἐπιτελεῖτο ἡ Θ. Λειτουργία τοῦ Μ. Σαββάτου· στή συνέχεια ἡ Λειτουργία γιά τό Πάσχα, ἀπό τόν ἴδιο Ἐπίσκοπο καί στό ἴδιο Θυσιαστήριο.⁴ Τό ἴδιο γινόταν καί παραμονή τῶν Φώτων, ὅπως φαίνεται ἀπό τόν Α΄Κανόνα τοῦ Ἁγίου Θεοφίλου· καθώς ἐπίσης καί παραμονή Χριστουγέννων. Μέχρι στίς ἀρχές τοῦ 19ου αἰώνα, ὑπῆρχαν στήν πατρίδα μας Ἱερεῖς, πού ἐπιτελοῦσαν τήν ἡμέρα δύο Λειτουργίες!⁵  Ὁ πρωτοπρεσβύτερος Ἰωάννης Νάσσης καί ἀναπληρωτής καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης στήν ἐμπεριστατωμένη διδακτορική του διατριβή, ἐπισημαίνει: «Συμπερασματικῶς λοιπόν βλέπουμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία γνώριζε μιά πράξη τελέσεως καί δευτέρας Θ. Λειτουργίας κατά τήν ἴδια μέρα καί μάλιστα στό ἴδιο θυσιαστήριο».⁶

Δέν  ὑπάρχει Κανόνας πού νά ἀπαγορεύει στόν Ἱερέα νά ἐπιτελεῖ δεύτερη Λειτουργία. Τουναντίον, ὑπάρχει Κανόνας πού ἐμμέσως τό ἐπιτρέπει. Π.χ, ὑπῆρχε συνήθεια, ὅταν κάποιος πέθαινε τό ἀπόγευμα, νά ἐπιτελεῖται εὐθύς Θ. Λειτουργία. Ὅμως, τό μεσημέρι Ἱερεῖς εἶχαν ἤδη γευματίσει, παρόλο αὐτό, λειτουργοῦσαν. Μέ ἀφορμή αὐτό, ἡ Ἁγία Σύνοδος τῆς Καρθαγένης, μέ τόν ΜΘ΄ Κανόνα, θέσπισε: ὅταν οἱ Ἱερεῖς ἔχουν φάει, νά μήν λειτουργοῦν (τό ἀπόγευμα), ἀλλά νά διαβάζουν τίς σχετικές εὐχές γιά τούς κεκοιμημένους. Πρᾶγμα πού σημαίνει, πώς ἄν κάποιος πέθαινε Κυριακή μεσημέρι, καί ἄν ὁ Ἱερέας ἦταν νηστικός, στή συνέχεια ἐπιτελοῦσε δεύτερη Λειτουργία γιά τό νεκρό.

Τό ἐπιχείρημα «δυό λειτουργίες ἀπό τόν ἴδιο Ἱερέα, στήν ἴδια Ἁγία Τράπεζα, τήν ἴδια μέρα, διπλασιάζει τό μοναδικό, σταυρικό θάνατο τοῦ Χριστοῦ», δέν στέκεται θεολογικῶς. Οὐσία τῆς Θ. Λειτουργίας δέν εἶναι ἡ αἱματηρή θυσία τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά ἡ μετουσίωση τῶν Τιμίων Δώρων σέ Σῶμα Του καί Αἷμα Του.⁷

                Δηλαδή; Μπορεῖ ἕνας Ἱερέας νά κάνει καί δεύτερη Λειτουργία;

Ἡ ἐπικρατοῦσα τάξη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὄχι. Ὅμως, ἐλλείψει Ἱερέων, ἡ Σύνοδος Ἀρχιερέων, ὡς ὑπερτάτη ἐξουσία, καί ἐπειδή συντρέχει λόγος σοβαρός, μπορεῖ, νά ἀλλάξει τήν τάξη.

Σκάνδαλο; Ἄν αὐτό εἶναι σκάνδαλο, τότε, ὅταν κλείνεται τό Ἱερό, καί ἐπιτελεῖται τό Μυστήριο ἔξω ἀπό τό Ἱερό, αὐτό τί εἶναι;! Ἕνα ἀπό τά ἐπιζήμια μηνύματα πού στέλνεται στόν κόσμο, εἶναι ὅτι δέν μᾶς χρειάζεται Ἱερό· λειτουργοῦμε καί στό σολέα…

---

1. Duplications of the Eucharist», by rev. A. Benton. Magazine «The Church Eclectic», Vol. 24, 1897, pg. 119 . ↩︎
2. Leo I Magnus. Letter IX to Dioscorus, Bishop of Alexandria. III, The repetition of the Holy Eucharist on the great feasts is noy underisable. P.L.54: 624-627. ↩︎
3. Canon X. «Duplications of the Eucharist», by rev. A. Benton. Magazine «The Church Eclectic», Vol. 24, 1897, pg. 119. ↩︎
4. ¨Οδοιπορικόν Αἰθερίας, κεφ.38. Κωνσταντίνου Καλοκύρη. Πηγαί τῆς χριστιανικῆς Ἀρχαιολογίας. Θεσ/νίκη 1967, σελ. 461, ὑποσημ. 1 ↩︎
5. Ὅσιος Νικόδημος ὀ Ἁγιορείτης. Σχόλιο στόν ΞΗ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. «Πηδάλιον», Ἀστήρ, 1982, σελ. ὑποσημ. 2. ↩︎
6. Ἰωάννου Χρυσοστόμου Νάσση. Διακόνου. Κανονική Διδασκαλία καί Πράξη. Διδακτορική Διατριβή. Θεσσαλονίκη 2006. σελ. 209. ↩︎
7. Ἅγιος Νικόλαος ὁ Καβάσιλας,  Ἐρμηνεία τῆς Θ. Λειτουτργίας. ΛΒ, περί τῆς θυσίας αὐτῆς καί τί ἐστί τό δεχόμενον τήν θυσἰαν P.G. 150: 440-441 ↩︎

https://anastasiosk.blogspot.com (29/04/2024)

Σκόρπιες σκέψεις για προβληματισμό… για την βάπτισή παιδιών Ομόφυλων ζευγαριών

Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών υποστήριξε την άποψη ότι τα παιδιά των Ομόφυλων ζευγαριών μπορούν να περιμένουν μέχρι τα 18 και τότε τα ίδια να αποφασίσουν για την βάπτισή τους.

Αρκετοί από τους εκτός και εντός αντέδρασαν με διάφορα επιχειρήματα.

Μπορεί η Εκκλησία να αποφασίσει κάτι τέτοιο; Ναι. Δεν είναι κάτι καινούργιο ιδίως αν θυμηθούμε τι συνέβαινε μέχρι τον 6ο αιώνα.

Είναι σκληρή μία τέτοια απόφαση; Μπορεί να οδηγήσει πολλούς να μείνουν μακριά από την Εκκλησία; Ναι και στα δύο ερωτήματα. Το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι αν θα κλείσεις την πόρτα σε κάποιον αλλά τι ακριβώς θέλουμε ως εκκλησιαστική κοινότητα. Σήμερα, δυστυχώς, οι Ορθόδοξοι είμαστε τόσο χαλαροί και επικίνδυνα ανεκτικοί λες και δεν έχουμε ταυτότητα.

Το εξηγώ καλύτερα με ένα παράδειγμα: Όταν ο Άγιος Πορφύριος Γάζης τον 5ο αιώνα καθιέρωσε τον νηπιοβαπτισμό και τις fast track βαπτίσεις ενηλίκων στην Επισκοπή του δέχθηκε πολλές αντιδράσεις από τους πιστούς. Η απάντησή του ήταν ότι τους νεοβαπτισμένους οφείλει να κατηχήσει και να καθοδηγήσει η εκκλησιαστική κοινότητα.

Σήμερα ποιά τοπική εκκλησιαστική κοινότητα λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο; Και το πρόβλημα δεν είναι μόνο οι κληρικοί. Είναι και οι λαϊκοί.

Φοβόμαστε ότι θα χάσουμε κόσμο. Αλήθεια τώρα; Θυμάμαι όταν ήμουν κληρικός στην Σάμο πόσοι χριστιανοί γονείς πήγαιναν στα σχολεία και υπέγραφαν ότι είναι άθεοι ώστε να εξαιρεθούν τα παιδιά τους από το μάθημα των Θρησκευτικών…

Θυμάμαι έναν Έλληνα χριστιανό ο οποίος ήρθε στο γραφείο μου και μόνο που δεν με έδειρε διότι αρνήθηκα να δώσω ένα πιστοποιητικό βαπτίσεως στην αβάπτιστη σύζυγό του για να τελέσει θρησκευτικό γάμο στην Ελλάδα…

Θυμάμαι άλλους Έλληνες χριστιανούς οι οποίοι μου ζητούσαν να βαπτίσω άμεσα την Κινέζα σύζυγο ώστε να πάνε στην Ελλάδα για θρησκευτικό γάμο και να χαρεί η Ελληνίδα μάνα αλλά όταν ρωτούσα τις κοπέλες αν θέλουν να γίνουν χριστιανές μου απαντούσαν με ένα βροντερό όχι…

Θυμάμαι μία Ελληνίδα που μου έφερε τον Πακιστανό συνεταίρο και ερωμένο της και ζήταγε επιτακτικά να τον βαπτίσω υποστηρίζοντας ότι τον έχει διδάξει τον χριστιανισμό. Στις ερωτήσεις μου αν γνωρίζει περί νηστείας, θείας λειτουργίας, κλπ η απάντηση με άφησε «Βούδδα»: αυτά είναι αναχρονιστικά, ποιός νηστεύει σήμερα; ποιός πάει την Κυριακή στην Λειτουργία;…

Εσείς, κληρικοί και λαϊκοί, τι θα κάνατε; Θα τους βάζατε όλους αυτούς στην κολυμβήθρα αδιάκριτα και μετά θα εμπιστευόσασταν την σημερινή εκκλησιαστική κοινότητα;

Θέλετε κοινότητες με λιγότερα μέλη αλλά ζωντανές ή κοινότητες ανοικτές με μέλη που στην πλειοψηφία τους μιλούν μόνο για αγάπη και δικαιώματα και δεν έχουν ιδέα ποιός είναι ο Χριστός και το ευαγγέλιό Του;

Σκόρπιες σκέψεις για προβληματισμό…

https://anastasiosk.blogspot.com

Τό Βάπτισμα. Μία εἰσαγωγική περιληπτική προσέγγιση

Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου κ.κ. Γεωργίου

Μοῦ προκαλεῖ ἰδιαίτερη ἱκανοποίηση τό γεγονός ὅτι τήν πρώτη φορά πού κλήθηκα νά γράψω κάτι γιά τό περιοδικό «Παρέμβαση Ἐκκλησιαστική» τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς, μοῦ ζητήθηκε νά ἀναφερθῶ εἰσαγωγικά στό μεγάλο μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος.
Εἶναι, ὄντως, τό Βάπτισμα τό πρῶτο καί μέγιστο τῶν μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀφοῦ ἀποτελεῖ καί τήν πύλη διά τῆς ὁποίας εἰσέρχεται κάποιος στήν Ἐκκλησία καί ἀποτελεῖ τήν προϋπόθεση γιά τή συμμετοχή στά ἄλλα μυστήρια.
Ὅπως καί τά ἄλλα μυστήρια εἶναι Θεοσύστατος τελετή, ἀφοῦ εἶναι ξεκάθαρο στήν Ἁγία Γραφή ὅτι «ἡ χάρις καί ἡ ἀλήθεια διά Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐγένετο» (Ἰω. 1, 17). Ὁ ἴδιος ὁ Χριστός συνέστησε τό μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος μετά τήν ἀνάστασή του, λέγοντας στούς  μαθητές του «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτούς εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ ἁγίου Πνεύματος» (Ματθ. κη΄, 19).
Τό ἀπαραίτητο τοῦ βαπτίσματος, προκειμένου νά εἰσέλθει κάποιος στή βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, εἶναι καί πάλιν ἀναντίλεκτη δήλωση τοῦ Εὐαγγελίου: «Ὁ πιστεύσας καί βαπτισθείς σωθήσεται, ὁ δέ ἀπιστήσας κατακριθήσεται» (Μάρκ. ιστ΄, 16). Καί πάλιν ὁ Χριστός προαναγγέλοντας τό βάπτισμα καί τίς σωτήριες ἰδιότητές του εἶχε πεῖ στόν Νικόδημο «Ἐάν μή τίς γεννηθῆ ἐξ ὕδατος καί Πνεύματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν» (Ἰωάν. γ΄, 5).
Οἱ Ἀπόστολοι ἀκολουθώντας τήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ ἐβάπτιζαν ὅσους ἀποδέχονταν τήν Χριστιανική Πίστη, ἐμμένοντας στήν ἀναγκαιότητα τοῦ βαπτίσματος. Ἔτσι, ὁ Πέτρος, μετά τό κήρυγμά του τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, καί σέ ἀπάντηση στήν ἐρώτηση τῶν πιστευσάντων «τί ποιήσομεν, ἄνδρες ἀδελφοί;» εἶπε: «Μετανοήσατε, καί βαπτισθήτω ἕκαστος ὑμῶν ἐπί τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, καί λήψεσθε τήν δωρεάν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» (Πρ. β΄, 38). Καί ὁ Παῦλος στήν Ἔφεσο ἐκάλεσε ἐκείνους πού ἐπίστευσαν στόν Χριστό νά βαπτιστοῦν. Λέγει χαρακτηριστικά τό βιβλίο τῶν Πράξεων: «Ἀκούσαντες δέ ἐβαπτίσθησαν εἰς τό ὄνομα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ. Καί ἐπιθέντος αὐτοῖς τοῦ Παύλου τάς χείρας ἦλθε τό Πνεῦμα τό Ἅγιον ἐπ’ αὐτούς» (Πραξ. ιθ΄, 5-6).
Οἱ πιό πάνω ἀναφορές στό βάπτισμα εἰς τό ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, σημαίνει βάπτισμα κατά τόν τρόπο πού τό παρέδωσε ὁ Χριστός, δηλ. στό ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος, (Εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος). Αὐτό, ὡς γνωστόν, ἀποτελεῖ καί ἀπαραίτητο ὄρο γιά ἀναγνώριση «κατ’ οἰκονομίαν» καί τοῦ βαπτίσματος τῶν ἑτεροδόξων ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.
Τό βάπτισμα ἔχει διπλήν ἐπενέργεια. Ἀπαλείφει τό προπατορικό ἁμάρτημα καί ὅλες τίς προσωπικές ἁμαρτίες τοῦ βαπτιζομένου, ἀλλά καί ἐνεργεῖ θετικά, ἐνισχύοντας καί προάγοντας τήν πίστη στόν Θεό καί ζωοποιώντας τήν ψυχή του, ἀφοῦ τόν καθιστᾶ μέλος τοῦ μυστικοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ καί δυνητικά κληρονόμο τῆς αἰώνιας ζωῆς. Σ’ αὐτά τά ἀποτελέσματα τοῦ βαπτίσματος ἀναφέρονται καί τά ἄλλα ὀνόματα πού ἀποδίδονται σ’ αὐτό, ὅπως «λουτρόν παλιγγενεσίας», «φωτισμός», «λουτρόν  σωτηρίας», κλπ.
Στό Εὐαγγέλιο γίνεται σαφής διάκριση τοῦ «βαπτίσματος Ἰωάννου» καί τοῦ Χριστιανικοῦ βαπτίσματος. Τό βάπτισμα τοῦ Ἰωάννου ἦταν ἁπλῶς βάπτισμα μετανοίας.  Δέν συγχωροῦσε ἁμαρτίες, ἀφοῦ ἡ ἄφεσις ἦλθε μέ τό ἀπολυτρωτικό πάθος τοῦ Χριστοῦ. Ἐξάλλου ὁ ἴδιος ὁ Ἰωάννης ἔλεγεν «εἰς τόν ἐρχόμενον μετ’ αὐτόν ἵνα πιστεύσωσιν». Ξεκάθαρα ὁ Ἰωάννης ἔλεγε «ἐγώ βαπτίζω ἐν ὕδατι» (Ἰωάν. α’, 26), παρέπεμπε δέ στό βάπτισμα «ἐν Πνεύματι ἁγίῳ» (Ἰωάν. α’, 32).
Ἡ πράξη τῆς Ἐκκλησίας, ὅσον ἀφορᾶ στό Ἅγιο Βάπτισμα, ἀναφέρεται σέ τριπλῆ κατάδυση καί ἀνάδυση στό νερό, τό ὁποῖο ἁγιάζεται δι’ εἰδικῶν εὐχῶν. Αὐτή ἡ τριπλῆ κατάδυση σέ νερό καί ἡ ἀνάδυση ἀπό αὐτό συμβολίζει τήν τριήμερο ταφή καί ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἀπ. Παῦλος λέγει χαρακτηριστικά «συνετάφημεν οὖν αὐτῷ διά τοῦ βαπτίσματος εἰς τόν θάνατον». Στό νερό τῆς κολυμβήθρας πεθαίνει ὁ παλαιός ἄνθρωπος καί ἐμεῖς ἐξερχόμαστε ἀπό αὐτήν ἕτοιμοι «ἵνα ἐν καινότητι ζωῆς περιπατήσωμεν» (Ρωμ. στ΄, 4). «Εἰ γάρ σύμφυτοι γεγόναμεν τῷ ὁμοιώματι τοῦ θανάτου αὐτοῦ, ἀλλά καί τῆς ἀναστάσεως ἐσόμεθα (Ρωμ. στ΄, 5).
Προτύπωση τοῦ βαπτίσματος θεωρεῖται στήν Παλαιά Διαθήκη ἡ διάβαση τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσης. Ὅπως «διά τῆς θαλάσσης διῆλθον» (Α΄ Κορ. ι΄, 1) καί ἐσώθησαν οἱ Ἑβραῖοι, ὁδηγηθέντες στήν ἐλευθερία, ἔτσι καί ἐμεῖς μέσῳ τοῦ νεροῦ τῆς κολυμβήθρας ἐλευθερωνόμαστε ἀπό τήν ἁμαρτία καί προχωροῦμε πρός τή νέα ζωή.
Τό βάπτισμα εἶναι μή ἐπαναλαμβανόμενο μυστήριο. Τοῦτο ὁμολογεῖται καί εἰς τό σύμβολο τῆς πίστεως: «Ὁμολογῶ ἕν βάπτισμα εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν».
Τό ἀπαραίτητό τοῦ βαπτίσματος γιά τή σωτηρία ὁδήγησε νωρίς τήν Ἐκκλησία στόν νηπιοβαπτισμό. Τά νήπια ἀπαλλάσσονται, ἔτσι, τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος καί μέ τή συμμετοχή τους στά ἄλλα μυστήρια ἑδραιώνονται στήν πίστη. Ἡ Ἁγία Γραφή ἀναφέρεται ἐμμέσως μόνον, στόν νηπιοβαπτισμό, ὅταν μιλᾶ γιά βάπτιση ὁλόκληρων οἴκων. Ὁ Ἀπ. Παῦλος λέγει π.χ. ὅτι «ἐβάπτισε τόν Στεφανά οἶκον» (Α’ Κορ. α’, 16). Πολλοί Πατέρες ἀναφέρουν ὅτι ὁ νηπιοβαπτισμός εἶναι παράδοση ἀποστολική. Ὁ Τερτυλλιανός, ὡς γνωστό, ἀποδοκιμάζει τόν νηπιοβαπτισμό, πράγμα πού ἐμμέσως δηλώνει τήν ὕπαρξή του.
Τό ἀπαραίτητο, πάλιν, τοῦ βαπτίσματος γιά τή σωτηρία, ὁδήγησε τήν Ἐκκλησία στήν εἰσαγωγή τοῦ «ἀεροβαπτίσματος» ὡς λύσης κατεπειγούσης οἰκονομίας. Τό βάπτισμα αὐτό, μάλιστα, μπορεῖ νά τό τελέσει καί λαϊκός, ἄντρας ἤ γυναίκα, φτάνει νά εἶναι Ὀρθόδοξος καί αὐτό νά γίνεται στό ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Μόνη ἀποδεκτή λύση ἀντικατάστασης τοῦ βαπτίσματος ἀποτελεῖ τό «βάπτισμα τοῦ αἵματος». Ἐπικρατοῦσε ἀνέκαθεν στήν Ἐκκλησία, ὅτι τό βάπτισμα θά μποροῦσε νά ἀναπληρωθεῖ μέ τό βάπτισμα τοῦ μαρτυρίου. Κατά τόν Κυπριανό, μάλιστα, αὐτό τό βάπτισμα εἶναι «τό μέγιστον καί ἐνδοξότατον τῶν  βαπτισμάτων». Ἀπό τό Εὐαγγέλιο ἔχουμε, πρός ἐπίρρωση τῆς ἀποδοχῆς τοῦ Βαπτίσματος τοῦ αἵματος, τούς λόγους τοῦ ἰδίου τοῦ Χριστοῦ «Πᾶς οὖν ὅστις ὁμολογήσει ἐν ἐμοί ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω κἀγώ ἐν αὐτῷ ἔμπροσθέν τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς» (Ματθ. ι’, 32). Τό ὅτι ὅσοι μαρτυροῦσαν ὑπέρ τῆς πίστεως εἴτε εἶχαν βαπτισθεῖ εἴτε ὄχι, ἐτιμῶντο ὡς ἅγιοι ἀπό τή Ἐκκλησία, εἶναι ἀναντίρρητο στήν Ἐκκλησιαστική Ἱστορία. Παράδειγμα εἶναι καί ἡ ἑορτή τῶν «ὑπό Ἡρώδου ἀναιρεθέντων νηπίων». Χωρίς νά ἔχει προηγηθεῖ τό βάπτισμα τοῦ ὕδατος, τό μαρτύριό τους  κατέταξε τά νήπια αὐτά στούς «κόλπους τοῦ Ἀβραάμ».
Τό ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν γνωρίζει ἄλλη ὁδό σωτηρίας ἀπό τό βάπτισμα, ὅπως ἀναφέραμε πιό πάνω, δέν σημαίνει ὅτι ὁ Θεός δέν μπορεῖ νά προσφέρει τή σωτηρία μέ ὁποιονδήποτε τρόπο καί ὅποτε θέλει. Παράδειγμα ἀναντίλεκτο ἀποτελεῖ ὁ ἕνας ληστής πού συσταυρώθηκε μέ τόν Χριστό. Ἡ Ἐκκλησία, ὅμως, ξέρει τόν κανονικό καί παραδεδομένο τρόπο δικαίωσης διά τοῦ βαπτίσματος.
Γιά τά νήπια πού πεθαίνουν ἀβάπτιστα, ἐπιφανεῖς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ὅπως ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ἔχουν τή γνώμη ὅτι αὐτά ἀποκλείονται ἀπό τήν οὐράνια βασιλεία ἀφοῦ φέρουν τό προπατορικό ἁμάρτημα, δέν τιμωροῦνται, ὅμως, ἀφοῦ δέν ἔχουν προσωπικές ἁμαρτίες.
Νομίζω πώς ὅσα εἰσαγωγικά καί περιληπτικά ἔθιξα γιά τό μέγιστο καί πρώτιστο τῶν μυστηρίων μας, θά ἀναλυθοῦν λεπτομερῶς ἀπό θεολόγους, κληρικούς καί λαϊκούς στίς ἑπόμενες σελίδες τοῦ περιοδικοῦ. Εὔχομαι ὅπως, ἀναλογιζόμενοι τή σπουδαιότητα τοῦ βαπτίσματός μας, προσπαθήσουμε νά κρατηθοῦμε ὅσο μποροῦμε μακριά ἀπό τήν ἁμαρτία, διατηρώντας τόν χιτώνα πού πήραμε μέ τό μυστήριο αὐτό ἀρρύπωτο καί ἀκηλίδωτο.

* Τό κείμενο δημοσιεύτηκε στό περιοδικό Παρέμβαση Ἐκκλησιαστική, τεῦχος 54, Ιανουάριος – Απρίλιος 2023, σελ. 245-248.

Παραμονή τῶν Φώτων

Ὑπό Ἀρχιμ. Βασιλείου Μπακογιάννη

Ἀπό τά μέσα τοῦ 4ου αἰ. τό ἑσπέρας παραμονῆς τῶν Φώτων γινόταν ἑσπερινή Θ.Λειτουργία. Καί οἱ χριστιανοί ἐν ὄψει τῆς ἑσπερινῆς Θ.Λειτουργίας ἔμεναν νηστικοί μέχρι τό ἀπόγευμα. Αὐτός ἦταν ὁ λόγος, πού ἠ παραμονή τῶν Φώτων καθιερώθηκε ὡς αὐστηρή νηστεία, δηλαδή ἀσιτία καί ἀνυδρία. (Κανόνας Α΄ Θεοφίλου).

Σύν τῷ χρόνῳ (5ος αἰ.) στήν ἑσπερινή Θ. Λειτουργία τῆς παραμονῆς τῶν Φώτων, ἐπιτελεῖτο καί ὁ ἁγιασμός τῶν ὑδάτων, ἐνὄψει τῆς Βαπτίσεως τῶν Κατηχουμένων ἀνήμερα τῆς γιορτῆς. Ὅταν ἐξέλιπεν ὁ θεσμός τῶν Κατηχουμένων (6ος αἰ.), ὁ ἁγιασμός τῶν ὑδάτων «ἀναπληρώθηκε» μέ τήν Ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ.

Οἱ πιστοί παρέμεναν ἄσιτοι καί ἄνυδροι μέχρι τό ἑσπέρας γιά νά πάρουν καί νά πιοῦν Μεγάλο Ἁγιασμό. Ὁ  William Hepworth Dixon εἶδε (1869) ἰδίοις ὄμμασιν στή Ρωσία τούς χριστιανούς, παραμονή τῶν Θεοφανείων, νά μένουν ἄνυδροι καί ἄσιτοι, καί κατά τίς τέσσερις τό ἀπόγευμα, νά παίρνουν τό Μεγάλο Ἁγιασμό.¹ Κάτι ἀνάλογο ἴσχυε καί στήν πατρίδα μας, ὅπως ἐπιβεβαιώνεται ἀπό τούς διάφορους περιηγητές (18ο-19ο αἰ.).²

(…) Ἡ μετάληψη τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ εἶχε ἤδη συνδυασθεῖ μέ τή νηστεία τῆς παραμονῆς. Καί ὅταν ἡ ἑσπερινή Θ. Λειτουργία μέ τήν ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ, μεταφέρθηκαν τό πρωί τῆς παραμονῆς, νήστευαν τήν παραμονή γιά νά πιοῦν ἀνήμερα Μεγάλο Ἁγιασμό (…).

Ὅμως, σήμερα ἡ νηστεία τῆς παραμονῆς ἔχει ἀποκοπεῖ ἀπό τή μετάληψη τοῦ Μ. Ἁγιασμοῦ. Δίδονται διάφορες ἑρμηνεῖες, ἀλλά ἄσχετες μέ τήν πραγματικότητα· π.χ., τή θεωροῦν ὡς μία τοπική, λαϊκή ἀντίληψη, καί ἄλλα, καί ἄς πρόκειται γιά πανορθόδοξη συνήθεια. Καί τοπική παράδηση νά ἦταν, τή στιγμή πού συμβάλλει στήν εὐλάβεια, στό σεβασμό στό Μεγάλο Ἁγιασμό, ποιός ὁ λόγος νά τήν ἀμφισβητοῦμε καί νά τήν καταφρονοῦμε;

Ὑπάρχει λόγος…

Ἀπό τή στιγμή, πού κατάργησαν τἡ νηστεία πρό τῆς Θ. Κοινωνίας, δέν εἶναι λογικό, ἀπό τή μιά μεριά, νά νηστεύουν πρό τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ, καί ἀπό τήν ἄλλη, νά μή νηστεύουν πρό τῆς Θ. Κοινωνίας. Ὁπότε ἀναγκαστικῶς τό ἕνα ἔφερε τό ἄλλο· ἡ ἀθέτηση τῆς νηστείας πρό τῆς Θ. Κοινωνίας, ἔφερε καί τήν ἀθέτηση τῆς νηστείας πρό τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ.

Τώρα, ἄν αὐτό θεωρεῖται εὐλάβεια ἤ πρόοδος, ἄς τό κρίνει ὁ καθένας (…).

(Ἀπό τό βιβλίο:  «ΜΙΚΡΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΓΙΑΣΜΟΣ».  «Θαβώρ» 2023. Ἐκδοση 4η. Ἐμπλουτισμένη).

---

1. https://www.gutenberg.org/files/51117/51117-h/51117-h.htm# Pa ge_33 ↩︎
2. Colin Mackenzie…,. «Religious ceremonies and customs of the Greeks» p. 246 & Τhomas Smith, «Αn Account of the Greek Church, as to its doctrine and rites of wosrhip» Publisher Miles Flesher for Richard Davis, London, 1680, P. 49 ↩︎

https://anastasiosk.blogspot.com  (03/01/2024)

Γιορτή χαρᾶς, ὄχι ἐπιταφίου θρήνου

Ἀρχιμ. Δανιήλ Ἀεράκη

 Ἡ γιορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου (15 Αὐγούστου) εἶναι γιορτή χαρᾶς. Ψάλλουμε σύν τοῖς ἄλλοις: «Τῇ ἐνδόξῳ κοιμήσει Σου οὐρανοί ἐπαγάλλονται καί ἀνθρώπων γέγηθε τά στρατεύματα». Στήν ’Ανάστασι τοῦ Χριστοῦ δέν θρηνοῦμε. Σκιρτᾶμε ἀπό ἀγαλλίασι. Ἔτσι καί γιά τήν ἔνδοξη μετάστασι τῆς Μητέρας τοῆ Χριστοῦ χαιρόμαστε.

• Τήν ἡμέρα τοῦ Πάσχα δέν στήνουμε ἐπιτάφιους καί δέν ψάλλουμε ἐπιτάφιο θρῆνο. Καί στή γιορτή τῆς Κοιμήσεως δέν ἁρμόζει θρῆνος. Δέν ἁρμόζει ἐπιτάφιος. Δέν ἑρμόζει κουβούκλιο ἐπιτάφιο. Δέν ἁρμόζει ἀκολουθία ἐπιτάφιος.

’Επιτάφιος καθιερώθηκε στήν ’Εκκλησία μετά τήν ἀποκαθήλωσι καί τήν ταφή τού Χριστοῦ.

 • Οὐδέποτε ἡ ’Εκκλησία δέχτηκε τέτοια παραφωνία: Στήν ὑψίστη χαρά, ὅπως ή Κοίμησις τῆς Θεοτόκου, νά παρεμβάλλεται θρῆνος! Οὐδέποτε στήν παράδοσι τόσων αἰώνων εἴχαμε τή μέρα τῆς Θεομητορικῆς χαρᾶς πένθιμο θρῆνο. Οὐδέποτε κυκλοφοροῦσε εἰδική… φυλλάδα!

• Ἡ Ἱ. Σύνοδος στόν 19ο αιῶνα, ὅταν ἕνας ἱεροσολυμίτης κυκλοφόρησε φυλλάδα ἐπιταφίου στήν Θεοτόκο, ἀπαγόρευσε αὐστηρά τή χρῆσι της. Γιατί τώρα μερικοί ἐπίσκοποι καί πρεσβύτεροι ὀργανώνουν «ἐφέ» μέ ἐπιταφίους; Ἄς ἀνανεωθῆ ἡ Συνοδική ἐγκύκλιος, γιά νά μή μπλέκουμε θρῆνο καί χαρά.

https://anastasiosk.blogspot.com/2023/08/blog-post_23.html#more